W NAJPROSTSZYCH SPOŁECZEŃSTWACH
Przeciwstawienie, o którym była mowa, traci jednak na znaczeniu, jeśli uświadomimy sobie, że procesy kontroli mogą być wykonywane tylko w odniesieniu do osób, nad którymi grupa panuje w tej czy innej formie. Raz jest to panowanie fizyczne sprawowane np. w odniesieniu do niewolników, którzy pod groźbą napiętnowania, mutylacji lub utraty życia nie mogą opuścić określonego terytorium lub oddalić się od określonej osoby — kiedy indziej jest to panowanie czysto psychiczne, jak np. wtedy, gdy jakaś grupa jest’ na tyle atrakcyjna dla jednostki, że bez szemrania poddaje się jej jawnym czy domyślnym nakazom. Te różne formy panowania są ze sobą na tyle przemieszane, iż wydaje się konieczne potraktowanie kontroli społecznej jako pojęcia tak ogólnego, że obejmującego swym zakresem zarówno działania organów władzy państwowej, jak i rozplotkowanego sąsiedztwa, ojca i policjanta, księdza i sędziego.